Av redaktør Ludvig Langedragen, med frosk i lomma og penn i hatten

BÆLJEBY (nord for Elverum, men langt sør for fornuften):
Søndag ettermiddag gjekk det så det suste i Bæljeby, då bygda feira 112-årsjubileet for Mjølkens Dag med parade, potetkake og heiderssalutt frå den legendariske separatoren til gamle Enok Snuslien.

Det som byrja som eit kulturelt høgdepunkt med trekkspill, tunge fløyter og lett hest, enda i eit inferno av melkedamp, glinsande separatorhjul og ei lettare svidd sogelagsformann med parykk.

– Eg sa det frå starten: Den separatoren har meir temperament enn tanta mi med leddgikt, knegga Gamlefrua Blomsterhaug, som sto fremst med saueskinnspels og vafler i begge hender.

Kronologi for katastrofen:

Kl. 14.12: Paraden startar med stor iver og liten struktur. Lokale korpset “Bæljeby Brøl & Brass” startar med «Ja, vi elsker» i G-dur, men sklir over i «Gøy på landet» i H-moll etter takt 7.

Kl. 14.31: Ordførar Tollef Thure Tørvmyr held ei tale så lang og snirklete at ein flokk grågås rakk å hekke på scena. Applausen kjem frå vindretninga, ikkje publikum.

Kl. 15.04: Separatoren, ein antikk Alfa-Laval frå 1913, vert trilla fram på tralle med rosemåla hjul og geitebein. Den skal etter planen demonstrere mjølkesiling “slik bestemor gjorde det, men utan å rope så mykje”.

Kl. 15.06: Enok Snuslien, iført tynnt skinnforkle og sveitte minner, set i gang svinghjulet. Separatoren byrjar riste som ein poet med flis i sokken.

Kl. 15.07: BOFF! Separatoren eksploderer i ein sky av kondensert kulturhistorie, surmølk og messingstøv. Parykken til sogelagsformannen tek fyr og vert spontan poesi. Tre publikummarar trur det er del av forestillinga og applauderer entusiastisk.

Ekspertuttalelse:

Professor emeritus i rural maskinteknikk, Alf Rødsprengt ved Høyskolen i Innlands-Nostalgi, forklarer:

– Når du kombinerer 100 år gammal metalltretthet, klokkeklar mjølk og ein usedvanleg hissig pensjonist, så får du ei såkalla agrokulturell detonasjon.

Reaksjonar frå bygda:

Bodil Skrammelrud, 9 år:
“Det var det kulaste eg har sett sidan E6 sprakk.”
Kåre Stivhank, med briller og bringebær:
“Eg trudde det var ein rekonstruksjon av unionsoppløysinga. Eg ropte ‘leve Kong Haakon’ og åt fem egg.”
Dyrlege Egil Egge, med mjølk i håret:
“Ein katt fekk nervøst samanbrot. Han mjaua i kvintsirkel. Me behandla han med kamfer og pærebrus.”

Øydelagte gjenstandar:

Éin parykk
To kaffekanner frå bedehusets reserve
Tre siler
Halve koret “De Små Silar frå Siloen”
Honnørflagg med ku på

Ordførar Tørvmyr lovar opprydding, men varslar at neste års feiring vil bli “mindre eksplosiv, men kanskje med litt stabbursjazz og tryggare separator”.

Hvis du synes denne sprø historien om eksplosjonen i Bæljeby var underholdende, kan du også like å lese om Mystisk ostekrise på Sundbyjordet: Kua Malla nekta å mjølke – hevda ho var ‘kunstnarisk utmatta’. Her får du en interessant vri på landbruk og dyreoppførsel som kanskje kan få deg til å humre. Les mer om utfordringer i jordbruket og lokale historier i denne artikkelen for flere spennende lesetips. Når du først er inne, kan du også utforske hvordan slike hendelser påvirker lokalsamfunnet og tradisjonelle aktiviteter.

Hvis du vil vite mer om hvordan teknologi som mjølkesilo og separatorer har vært viktige i landbrukshistorien, kan du lese disse artiklene. Arrangementer som den gamle Elverum er ofte preget av tradisjonelle jule- og jubileumsfeiringer, men kan også by på uventede hendelser, som en gammel separator i Bæljeby. Dersom du er interessert i kulturhistorie og hvordan slike tradisjoner påvirker lokalsamfunnet, kan det være verdt å kjenne til begreper som kulturarv og lokale festtradisjoner.